Doğrudan Yabancı Yatırım (FDI) Nedir?

Doğrudan yabancı yatırım, bir ülkedeki firma veya bireyin başka bir ülkede ticari amaçla yaptığı yatırımdır. Peki doğrudan yabancı yatırım nasıl gerçekleşir? Genel olarak bir yatırımcı yabancı iş operasyonları kurduğunda, yabancı bir şirkette hisse sahibi olduğunda veya kendi çıkarları doğrultusunda yabancı iş varlıkları satın aldığında gerçekleşir. Fakat burada önemli bir ayrım bulunuyor. Doğrudan yabancı yatırımlar, bir yatırımcının sadece yabancı sermayeli şirketlerin hisse senetlerini satın aldığı portföy yatırımlarından ayrılır.

Doğrudan yabancı yatırımlar genellikle bir sermaye yatırımından daha fazlasını içerir. Doğrudan yabancı yatırımın en önemli özelliği, yabancı bir işletmenin karar alma sürecini etkin bir şekilde kontrol etmesi veya en azından onu önemli ölçüde etkilemesidir.

Doğrudan yabancı yatırımcıların ABD’deki işletmelere yaptığı harcamaları inceleyen Ekonomik Analiz Bürosu (BEA), ABD’de 2016 yılında 373,4 milyar ABD doları olan toplam doğrudan yatırımları bir önceki yıla göre %15 oranında azalttı.

Ancak satın almalar, ABD’ye yeni doğrudan yabancı yatırımlar konusunda ezici üstünlük oluşturdu ve doğrudan yabancı yatırımlar toplamda 365,7 milyar dolara ulaştı.

Doğrudan Yabancı Yatırım Yöntemleri

Doğrudan yabancı yatırımlar, yabancı bir ülkede bir iştirak veya iştirak şirketi açılması, mevcut bir yabancı şirkete kontrol edilmesi veya yabancı bir şirket ile birleşme veya ortak girişim yoluyla kontrol edilmesi gibi çeşitli şekillerde de yapılabilir.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tarafından belirlenen kılavuz ilkelerine göre kontrol edici bir çıkar sağlayan doğrudan yatırımın eşiği yabancı bir şirkette asgari, yüzde 10’luk bir pay sahibidir. Ancak bu ilkeler konusunda yasalar esneklik gösterebiliyor.

Doğrudan Yabancı Yatırım Türleri

Elbette doğrudan yabancı yatırımın tek bir türü yok. Doğrudan yabancı yatırım, yatay, dikey ve konglomera olmak üzere kategorize ediliyor. Yatay doğrudan yatırım, kendi ülkesinde faaliyet gösterdiği alanla aynı türden bir iş operasyonuna sahip yabancı şirkete yapılan yatırımı ifade ediyor. Örneğin, Çin’de faaliyet gösteren mağazasının bir şubesini de ABD’de açan yaban bir cep telefonu üreticisi.

Dikey doğrudan yatırım, yatırımcıların ana faaliyetlerinden farklı fakat yine de ana faaliyetle bağlantılı yaptığı yatırımı ifade eder. Örneğin bir imalat şirketi, imalat süreci için gerekli parçaları ya da ihtiyacı olan ham maddeyi temin etmesi için yabancı bir şirketten yatırım alabilir.

Konglomera tarzı yabancı yatırım ise bir şirketin ya da bireyin kendi ülkesindeki mevcut işiyle ilgili olmayan bir şirkete yaptığı yatırımdır. Bu tür yatırımda yatırımcı daha önce hiç tecrübesi bulunmayan bir sektöre girdiği için yatırım halihazırda faaliyet gösteren yabancı bir şirket ile ortak girişim şeklini alır.

Doğrudan Yabancı Yatırımın Etkisi

Doğrudan yabancı yatırımlar ve bunları yöneten yasalar bir şirketin büyüme stratejisi için çok önemli olabilir. Bu duruma en iyi örnek ise büyük ihtimalle Apple. ABD merkezli bir şirket olan Apple 2017’de Amerika ve Avrupa’dan sonra üçüncü büyük Pazar olarak kabul edilen Çin’de AR-GE çalışmalarını artırmak için 507,1 milyon dolarlık bir yatırım yapacağını duyurmuştu.

Duyurunun yapıldığı dönemde Apple’ın Çin pazarındaki geliri yüzde 12 oranında bir düşüş yaşıyordu. Çin Ticaret Bakanlığı yaptığı açıklamada 2017’nin ilk yarısında Çin ekonomisinin sırasıyla yüzde 11 ve yüzde 20,4 arttığını belirtti. Bu artışın tetiklenmesinin en büyük nedeni ise ülkenin yüksek teknoloji ürünleri üretim ve hizmetlerini hedef alan doğrudan yabancı yatırım akışıydı.

Bir başka önemli pazar olan Hindistan’da ise doğrudan yabancı yatırımla ilgili yasal düzenlemeler ülkesi büyük ölçüde rahatlattı. Artık devlet onayı olmadan markalı perakende yüzde 100 doğrudan yabancı yatırım alabilecek. Yetkililer bu kararın Apple’ın Hindistan pazarında fiziksel bir mağaza açma isteğini kolaylaştırdığını dile getirdi.